EMDR

Τι είναι το EMDR;

Το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) είναι μια ψυχοθεραπευτική μέθοδος που αναπτύχθηκε από τη Francine Shapiro το 1987. Στόχος της είναι η ανακούφιση από τη δυσφορία που σχετίζεται με τραυματικές αναμνήσεις. Η διαδικασία περιλαμβάνει την εστίαση σε συγκεκριμένες αναμνήσεις, ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιούνται αμφίπλευρες διεγέρσεις, όπως κινήσεις των ματιών, ήχοι ή αγγίγματα. Αυτή η τεχνική βοηθά στην επεξεργασία των τραυματικών εμπειριών, μειώνοντας τη συναισθηματική τους ένταση και προάγοντας την προσαρμοστική επανεπεξεργασία τους.

Η EMDR έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη θεραπεία της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες (PTSD) και άλλων ψυχικών διαταραχών που σχετίζονται με τραύμα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και άλλοι διεθνείς οργανισμοί αναγνωρίζουν την αποτελεσματικότητά της στη θεραπεία του PTSD.

Στην Ελλάδα, η EMDR εφαρμόζεται από ειδικά εκπαιδευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Η EMDR-Hellas είναι ο επίσημος φορέας που προωθεί την εκπαίδευση και την εφαρμογή της μεθόδου στη χώρα μας.

Η αποτελεσματικότητα της EMDR έχει τεκμηριωθεί μέσω πολυάριθμων ερευνών και κλινικών μελετών. Είναι σημαντικό η θεραπεία να πραγματοποιείται από πιστοποιημένους επαγγελματίες με εξειδίκευση στην EMDR, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της διαδικασίας.

Ενδείξεις και εφαρμογές EMDR

Το EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) έχει εφαρμογές σε ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών και καταστάσεων. Αν και αρχικά αναπτύχθηκε για τη θεραπεία της Διαταραχής Μετατραυματικού Στρες σήμερα χρησιμοποιείται σε πολλές άλλες περιπτώσεις, όπως:

1. Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD)

Αντιμετώπιση τραυματικών εμπειριών (π.χ., κακοποίηση, ατυχήματα, πολεμικές εμπειρίες).

Επεξεργασία τραυματικών αναμνήσεων που προκαλούν έντονη δυσφορία.

2. Άγχος και Φοβίες

Αντιμετώπιση γενικευμένου άγχους, κοινωνικής φοβίας ή συγκεκριμένων φοβιών (π.χ., ύψη, ζώα, πτήση).

Μείωση των σωματικών συμπτωμάτων που συνδέονται με το άγχος.

3. Κατάθλιψη

Επεξεργασία αρνητικών πεποιθήσεων και τραυματικών γεγονότων που συμβάλλουν στην κατάθλιψη.

Βελτίωση της αυτοεκτίμησης και θετικών σκέψεων.

4. Κρίσεις Πανικού

Αντιμετώπιση των πυροδοτών που προκαλούν κρίσεις πανικού.

Ανακούφιση από τα συμπτώματα μέσω επεξεργασίας υποκείμενων τραυμάτων.

5. Κακοποίηση και Παραμέληση

Επεξεργασία εμπειριών παιδικής κακοποίησης, συναισθηματικής ή σωματικής παραμέλησης.

6. Ψυχοσωματικά Συμπτώματα

Διαχείριση χρόνιου πόνου ή άλλων σωματικών συμπτωμάτων που σχετίζονται με τραύμα ή άγχος.

Μείωση της σωματικής έντασης που συνδέεται με ψυχική δυσφορία.

7. Προβλήματα στις Σχέσεις

Επεξεργασία τραυματικών εμπειριών που επηρεάζουν τη διαχείριση σχέσεων.

Ενίσχυση θετικών πεποιθήσεων για την ενδυνάμωση σχέσεων.

8. Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (ΙΨΔ).

Αν και η ΙΨΔ συνήθως αντιμετωπίζεται με γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) και ειδικά με την Έκθεση και την Παρεμπόδιση Αντίδρασης (ERP), το EMDR μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε περιπτώσεις όπου οι ιδεοληψίες ή οι καταναγκασμοί σχετίζονται με τραυματικά γεγονότα ή υποσυνείδητες εμπειρίες.

Πώς συνδέεται το EMDR με την ΙΨΔ;

Τραύμα και ΙΨΔ: Πολλοί άνθρωποι με ΙΨΔ έχουν βιώσει τραυματικές εμπειρίες που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη ή επιδείνωση των συμπτωμάτων. Το EMDR μπορεί να βοηθήσει στην επεξεργασία αυτών των εμπειριών και στη μείωση της συναισθηματικής φόρτισης που τροφοδοτεί τις ιδεοληψίες.

Αρνητικές πεποιθήσεις: Η ΙΨΔ συχνά συνοδεύεται από πεποιθήσεις όπως “είμαι ανεπαρκής”, “είμαι επικίνδυνος” ή “πρέπει να έχω πλήρη έλεγχο”. Το EMDR μπορεί να αναδιαμορφώσει αυτές τις πεποιθήσεις μέσω της επεξεργασίας σχετικών μνημών.

Σωματική ένταση και άγχος: Η ΙΨΔ συνδέεται με υψηλά επίπεδα άγχους, και το EMDR μπορεί να βοηθήσει στη μείωση αυτής της έντασης μέσω διεστιακών αισθητηριακών ερεθισμάτων.

Οφέλη του EMDR για την ΙΨΔ

Μείωση της συναισθηματικής έντασης που σχετίζεται με τραυματικές μνήμες και ιδεοληψίες.

Αλλαγή αρνητικών πεποιθήσεων που τροφοδοτούν τα συμπτώματα της ΙΨΔ.

Αποτελεσματικότητα σε σύνθετες περιπτώσεις: Όταν η ΙΨΔ συνυπάρχει με PTSD, το EMDR μπορεί να βοηθήσει και στις δύο διαταραχές.

Μείωση άγχους: Βοηθά στη διαχείριση του γενικού άγχους που συχνά συνοδεύει την ΙΨΔ.

9. Χρόνιος πόνος

Έχει αρχίσει να εφαρμόζεται με επιτυχία στη θεραπεία του χρόνιου πόνου, ιδιαίτερα όταν αυτός συνδέεται με ψυχολογικούς παράγοντες, τραύματα ή στρεσογόνες εμπειρίες. Ο χρόνιος πόνος συχνά περιπλέκεται από την ψυχολογική του διάσταση, και το EMDR μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του πόνου, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ατόμου.

Πώς συνδέεται το EMDR με τον χρόνιο πόνο;

Ψυχολογικοί παράγοντες του πόνου: Ο χρόνιος πόνος μπορεί να επιδεινώνεται από παρελθοντικά τραύματα ή από άγχος, κατάθλιψη και φόβο. Το EMDR στοχεύει να επεξεργαστεί τα συναισθηματικά και γνωστικά στοιχεία που σχετίζονται με τον πόνο.

Σωματική μνήμη του τραύματος: Πολλές φορές, ο χρόνιος πόνος συνδέεται με παλιούς τραυματισμούς ή χειρουργικές επεμβάσεις που αφήνουν πίσω μια “σωματική μνήμη”. Το EMDR μπορεί να μειώσει τη συναισθηματική και σωματική φόρτιση που σχετίζεται με αυτά τα γεγονότα.

Αντίληψη του πόνου: Ο τρόπος που ένα άτομο αντιλαμβάνεται τον πόνο του μπορεί να αλλάξει μέσω της επεξεργασίας αρνητικών πεποιθήσεων, όπως “ο πόνος δεν θα φύγει ποτέ”.

Ενδεικτικές Περιοχές Εφαρμογής

Το EMDR μπορεί να είναι αποτελεσματικό σε διάφορους τύπους χρόνιου πόνου, όπως:

Πόνος μετά από τραυματισμό (π.χ., ατυχήματα).

Πονοκέφαλοι ή ημικρανίες.

Ινομυαλγία.

Χρόνιος πόνος μετά από χειρουργική επέμβαση.

Σύνδρομα πόνου όπως ο σύνθετος περιοχικός πόνος (CRPS).

10. Επαγγελματικό Άγχος

Αντιμετώπιση του στρες που σχετίζεται με την εργασία ή την επαγγελματική αποτυχία.

Διαχείριση επιδόσεων σε επαγγελματικά ή αθλητικά πλαίσια.

11. Προβλήματα Αυτοεκτίμησης

Ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αποδόμηση αρνητικών αυτοαντιλήψεων.

12.Πένθος και Απώλεια

Υποστήριξη στη διαχείριση θλίψης και συναισθηματικής δυσφορίας από απώλειες αγαπημένων προσώπων.

13. Εθισμοί

Χρήση για τη διαχείριση συμπεριφορών εθισμού (π.χ., αλκοόλ, ουσίες, τζόγος).

Ενίσχυση της αυτορρύθμισης και μείωση της επιθυμίας για εκδήλωση μη οφέλιμης  συμπεριφορά

14.Διαταραχές Διατροφής

Υποστήριξη σε άτομα με ανορεξία, βουλιμία ή υπερφαγία , όταν αυτές συνδέονται με τραυματικές εμπειρίες.

Η EMDR είναι αποτελεσματική επειδή συνδυάζει την εστίαση σε τραυματικές αναμνήσεις με αμφίπλευρη διέγερση -διεστιακά ερεθίσματα (π.χ., κινήσεις των ματιών), βοηθώντας τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί τις εμπειρίες με πιο λειτουργικό τρόπο. Είναι απαραίτητο να εφαρμόζεται από εκπαιδευμένο θεραπευτή για να είναι ασφαλής και αποτελεσματική.

Francine Shapiro και EMDR

Η Francine Shapiro ήταν Αμερικανίδα ψυχολόγος και η δημιουργός της ψυχοθεραπευτικής μεθόδου EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing). Η συνεισφορά της στο πεδίο της ψυχικής υγείας είναι αναγνωρισμένη διεθνώς, και η μέθοδος που ανέπτυξε έχει φέρει επανάσταση στη θεραπεία του ψυχικού τραύματος.

Η ιστορία της Francine Shapiro

Η Shapiro γεννήθηκε το 1948 και απεβίωσε το 2019. Ήταν καθηγήτρια και ερευνήτρια στο Mental Research Institute στο Πάλο Άλτο της Καλιφόρνια.

Ανέπτυξε τη μέθοδο EMDR το 1987 κατά τη διάρκεια προσωπικής της εμπειρίας. Παρατήρησε ότι οι γρήγορες κινήσεις των ματιών της μείωσαν τη συναισθηματική φόρτιση από αρνητικές σκέψεις.

Μετά από περαιτέρω έρευνα και κλινικές δοκιμές, η μέθοδος πήρε την τελική της μορφή και δημοσιεύθηκε σε επιστημονικά άρθρα το 1989.

Το EMDR είναι μια ψυχοθεραπευτική προσέγγιση που συνδυάζει τη χρήση διμερούς διέγερσης (όπως οι κινήσεις των ματιών) με την εστίαση σε τραυματικές αναμνήσεις. Σκοπός είναι να βοηθήσει τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί τις τραυματικές εμπειρίες και να τις αποθηκεύσει σε μια λιγότερο ενοχλητική μορφή.

Η συμβολή της Shapiro στην ψυχική υγεία

Η Shapiro εισήγαγε μια δομημένη μέθοδο θεραπείας που αποτελείται από 8 φάσεις, από τη λήψη ιστορικού έως την επανεξέταση της θεραπείας.

Το EMDR έχει τεκμηριωθεί μέσω πολυάριθμων επιστημονικών ερευνών ως αποτελεσματική θεραπεία για τη Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD), το άγχος, την κατάθλιψη και άλλες ψυχικές διαταραχές.

Αναγνωρίζεται διεθνώς από οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) και η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA).

Διεθνής αναγνώριση

Η Shapiro τιμήθηκε με βραβεία για τη συνεισφορά της, όπως το Sigmund Freud Award από το World Council for Psychotherapy.

Το έργο της έχει επηρεάσει χιλιάδες ψυχοθεραπευτές και εκατομμύρια θεραπευόμενους παγκοσμίως.

Η Francine Shapiro, μέσω της EMDR, άφησε μια ανεξίτηλη παρακαταθήκη στη θεραπεία ψυχικών τραυμάτων, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην ανακούφιση ανθρώπων που πάσχουν από ψυχικό πόνο.

Θεραπευτική Διαδικασία EMDR

Η διαδικασία της θεραπείας περιλαμβάνει τα εξής στάδια:

1. Αξιολόγηση και Προετοιμασία

Ο θεραπευτής:

Συλλέγει πληροφορίες για την ιστορία του πελάτη και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει.

Εξηγεί τη διαδικασία του EMDR και διασφαλίζει ότι ο πελάτης αισθάνεται άνετα και ασφαλής.

Μαθαίνει στον πελάτη τεχνικές χαλάρωσης για να μπορεί να διαχειρίζεται πιθανές συναισθηματικές δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

2. Εντοπισμός Στοχευμένων Αναμνήσεων

Ο πελάτης και ο θεραπευτής προσδιορίζουν συγκεκριμένες τραυματικές εμπειρίες ή στρεσογόνες καταστάσεις που θα αποτελέσουν αντικείμενο επεξεργασίας. Ο πελάτης καλείται να περιγράψει:

Τη μνήμη (εικόνες, σκέψεις, συναισθήματα, σωματικές αισθήσεις).

Τις δυσάρεστες πεποιθήσεις που συνδέονται με τη μνήμη.

Μια θετική πεποίθηση που θα ήθελε να υιοθετήσει.

3. Διεστιακά (αμφίπλευρα) αισθητηριακά ερεθίσματα

Η επεξεργασία γίνεται μέσω αμφίπλευρης διέγερσης, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει:

Οπτική παρακολούθηση κινήσεων των δακτύλων του θεραπευτή (τα μάτια του πελάτη ακολουθούν τις κινήσεις).

Ηχητικά ερεθίσματα.

Αγγίγματα (tapping) στα χέρια ή στους ώμους. Αυτή η διέγερση βοηθά τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί και να επαναδομήσει τη μνήμη, μειώνοντας τη συναισθηματική της ένταση.

4. Επεξεργασία της Μνήμης

Ο πελάτης φέρνει στο νου τη μνήμη ενώ δέχεται τη διέγερση. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας:

Μπορεί να εμφανιστούν νέες εικόνες, σκέψεις ή συναισθήματα.

Η μνήμη χάνει σταδιακά τη συναισθηματική της φόρτιση.

Ο πελάτης αναπτύσσει μια νέα, πιο θετική πεποίθηση για τον εαυτό του ή την εμπειρία.

5. Ενσωμάτωση και Αξιολόγηση

Στο τέλος κάθε συνεδρίας:

Ο θεραπευτής αξιολογεί την πρόοδο και την αλλαγή στη συναισθηματική ένταση της μνήμης.

Ο πελάτης μπορεί να αναφέρει αλλαγές στις σκέψεις, τα συναισθήματα ή τις αντιδράσεις του.

6. Σταθεροποίηση

Αν το περιεχόμενο της συνεδρίας προκαλεί έντονα συναισθήματα, ο θεραπευτής βοηθά τον πελάτη να σταθεροποιηθεί με ασκήσεις χαλάρωσης.

7. Εφαρμογή σε Πολλαπλές Μνήμες

Αν υπάρχουν πολλές σχετικές τραυματικές εμπειρίες, η διαδικασία επαναλαμβάνεται μέχρι να μειωθούν ή να εξαλειφθούν οι αρνητικές αντιδράσεις.

Πώς Δρα το EMDR

Το EMDR θεωρείται ότι ενεργοποιεί τους μηχανισμούς του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη φυσική επεξεργασία πληροφοριών. Μοιάζει με τη διαδικασία που συμβαίνει στον ύπνο REM, όπου οι μνήμες οργανώνονται και αποθηκεύονται χωρίς συναισθηματική φόρτιση.

Είναι αποτελεσματική μέθοδος, με επιστημονικά τεκμηριωμένη δράση, και μπορεί να φέρει σημαντική ανακούφιση, συχνά μέσα σε λιγότερες συνεδρίες από άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Αποτελεσματικότητα – έρευνες

Η θεωρητική βάση της θεραπείας EMDR είναι το μοντέλο ΑΙΡ (Adaptive Information Processing Model, F.Shapiro). Η EMDR είναι μια απο τις πιο εμπεριστατωμένες – σε επίπεδο έρευνας- και αποτελεσματικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις για την Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (American Psychiatric Association, 2004). Από το 1989, έχουν γίνει περίπου 20 ελεγχόμενες μελέτες (μεταξύ αυτών, Carlson et al., 1998; Edmond et al., 1999; Ironson et al., 2002; Lee et al., 2002;Marcus et al., 1997. 2004; Power et al., 2002; Rothbaum 1997,; Scheck et al., 1998; Taylor et al., 2003;  Wilson et al., 1995. 1997).

Αποτελέσματα από μετα-αναλύσεις αναφέρουν ότι η EMDR υπερέχει σε σχέση με μη-θεραπεία και σε σχέση με μη εξειδικευμένες θεραπείες και έχει ανάλογα αποτελέσματα με άλλες γνωσιακές – συμπεριφορικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις (Davidson & Parker, 2001, Maxfield & Hyer, 2002, Bradley et al, 2005).

Εμπειρικά δεδομένα δείχνουν ότι η EMDR είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους θεραπείας της διαταραχής μετατραυματικού στρες και ότι είναι πιο αποτελεσματική από άλλες θεραπείες τραύματος (Van Etten & Taylor, 1998; Power et al., 2002; Jaberghaderi et al., 2004; Rothbaum & Marsteller, 2005). Μελέτες υποδεικνύουν ότι η EMDR μπορεί να είναι αποτελεσματική στη θεραπεία διαφόρων ψυχικών διαταραχών, μεταξύ αυτών ειδικών φοβιών (De Jongh et al., 1999. 2002), άγχους επίδοσης (Maxfield & Melnyk, 2000), διαταραχής πανικού (Goldstein & Feske, 1994), δυσμορφοφοβική διαταραχή (Brown, McGoldrick, & Buchanan, 1997), συμπτώματα Τραύματος στα παιδιά (Chemtob et al, 2002), επιπλεγμένο πένθος (Sprang,  2001) και χρόνιου πόνου (Grant & Threlfo, 2002).

Η θεραπεία EMDR εφαρμόζεται απο πολλούς οργανισμούς και υπηρεσίες για τη θεραπεία του τραύματος. Το έγγραφο “Practice Guideline for the Treatment of Patients with Acute Stress Disorder and Posttraumatic Stress Disorder” της American Psychiatric Association (2004) δίνει στην EMDR ίση αναγνώριση με τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία ως αποτελεσματική θεραπεία για τη βελτίωση συμπτωμάτων της οξείας και χρόνιας διαταραχής μετατραυματικού στρες.

Το Department of Veterans Affairs και το Department of Defense στις ΗΠΑ, τοποθετούν την EMDR στην υψηλότερη κατηγορία προτεινόμενων θεραπειών της διαταραχής μετατραυματικού στρες (Clinical Practice Guidelines, 2004). Επιπλέον, η International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS) θεωρεί την EMDR στοχευμένη θεραπεία για το μετατραυματικό στρες (Chemtob et al, 2000). Ομάδα εργασίας της American Psychological Association (Clinical Division) διαπίστωσε ότι η EMDR είναι μία από τις τρεις μόνο μεθόδους που υποστηρίζονται εμπειρικά για τη θεραπεία των ατόμων με διαταραχή μετατραυματικού στρες (1998)

Παρακάτω παρατίθενται μερικές σημαντικές μελέτες :

1. “Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) for Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD): A Meta-Analysis”

Αυτή η μετα-ανάλυση αξιολόγησε την αποτελεσματικότητα της EMDR στη θεραπεία του PTSD, καταλήγοντας ότι η EMDR είναι εξίσου αποτελεσματική με άλλες θεραπείες, όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία.

2. “The Efficacy of EMDR in Children: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials”

Η μελέτη αυτή εξέτασε την αποτελεσματικότητα της EMDR σε παιδιά με PTSD, δείχνοντας σημαντική μείωση των συμπτωμάτων μετά τη θεραπεία.

3. “EMDR and the Treatment of Complex PTSD: A Review”

Αυτή η ανασκόπηση εξετάζει τη χρήση της EMDR στη θεραπεία του σύνθετου PTSD, υποδεικνύοντας ότι μπορεί να είναι αποτελεσματική σε περιπτώσεις πολλαπλών τραυματικών εμπειριών.

4. “Neurobiological Correlates of EMDR Therapy: An fMRI Study”

Η μελέτη αυτή χρησιμοποίησε λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) για να διερευνήσει τις νευροβιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της θεραπείας με EMDR, παρέχοντας ενδείξεις για τους μηχανισμούς δράσης της.